xīn yuè fǔ bǔ huáng cì cháng lì yě
新乐府 捕蝗 刺长吏也 🔈

朝代:唐 (táng)    作者: 白居易 (bái jū yì)

捕蝗捕蝗谁家子,天热日长饥欲死。
兴元兵後伤阴阳,和气蛊蠹化为蝗。
始自两河及三辅,荐食如蚕飞似雨。
雨飞蚕食千里间,不见青苗空赤土。
河南长吏言忧农,课人昼夜捕蝗虫。
是时粟斗钱三百,蝗虫之价与粟同。
捕蝗捕蝗竟何利,徒使饥人重劳费。
一虫虽死百虫来,岂将人力定天灾。
我闻古之良吏有善政,以政驱蝗蝗出境。
又闻贞观之初道欲昌,文皇仰天吞一蝗。
一人有庆兆民赖,是岁虽蝗不为害。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

bǔ huáng bǔ huáng shuí jiā zǐ , tiān rè rì cháng jī yù sǐ 。
xīng yuán bīng hòu shāng yīn yáng , hé qì gǔ dù huà wéi huáng 。
shǐ zì liǎng hé jí sān fǔ , jiàn shí rú cán fēi sì yǔ 。
yǔ fēi cán shí qiān lǐ jiān , bù jiàn qīng miáo kōng chì tǔ 。
hé nán cháng lì yán yōu nóng , kè rén zhòu yè bǔ huáng chóng 。
shì shí sù dòu qián sān bǎi , huáng chóng zhī jià yǔ sù tóng 。
bǔ huáng bǔ huáng jìng hé lì , tú shǐ jī rén chóng láo fèi 。
yī chóng suī sǐ bǎi chóng lái , qǐ jiāng rén lì dìng tiān zāi 。
wǒ wén gǔ zhī liáng lì yǒu shàn zhèng , yǐ zhèng qū huáng huáng chū jìng 。
yòu wén zhēn guàn zhī chū dào yù chāng , wén huáng yǎng tiān tūn yī huáng 。
yī rén yǒu qìng zhào mín lài , shì suì suī huáng bù wéi hài 。

新樂府 捕蝗 刺長吏也

—— 白居易

捕蝗捕蝗誰家子,天熱日長飢欲死。
興元兵後傷陰陽,和氣蠱蠹化爲蝗。
始自兩河及三輔,薦食如蠶飛似雨。
雨飛蠶食千里間,不見青苗空赤土。
河南長吏言憂農,課人晝夜捕蝗蟲。
是時粟斗錢三百,蝗蟲之價與粟同。
捕蝗捕蝗竟何利,徒使飢人重勞費。
一蟲雖死百蟲來,豈將人力定天災。
我聞古之良吏有善政,以政驅蝗蝗出境。
又聞貞觀之初道欲昌,文皇仰天吞一蝗。
一人有慶兆民賴,是歲雖蝗不爲害。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

bǔ huáng bǔ huáng shuí jiā zǐ , tiān rè rì cháng jī yù sǐ 。
xīng yuán bīng hòu shāng yīn yáng , hé qì gǔ dù huà wéi huáng 。
shǐ zì liǎng hé jí sān fǔ , jiàn shí rú cán fēi sì yǔ 。
yǔ fēi cán shí qiān lǐ jiān , bù jiàn qīng miáo kōng chì tǔ 。
hé nán cháng lì yán yōu nóng , kè rén zhòu yè bǔ huáng chóng 。
shì shí sù dòu qián sān bǎi , huáng chóng zhī jià yǔ sù tóng 。
bǔ huáng bǔ huáng jìng hé lì , tú shǐ jī rén chóng láo fèi 。
yī chóng suī sǐ bǎi chóng lái , qǐ jiāng rén lì dìng tiān zāi 。
wǒ wén gǔ zhī liáng lì yǒu shàn zhèng , yǐ zhèng qū huáng huáng chū jìng 。
yòu wén zhēn guàn zhī chū dào yù chāng , wén huáng yǎng tiān tūn yī huáng 。
yī rén yǒu qìng zhào mín lài , shì suì suī huáng bù wéi hài 。

繁体原文 收起原文 韵律对照 收起韵律 注音对照 收起注音
  • 收藏
  • 笔记
  • 收藏
  • 做笔记
🐒
译文上移👆 复位🐬 附到原文右边💸 译文下移👇
🔈

译文:
捕蝗捕蝗,不知哪家的子弟。天气炎热,日子又长,饥饿到了几乎要死的地步。自从兴元兵回后,阴阳受到了损伤,和气被蛊蠹化为蝗虫。

开始从两河地区,一直蔓延至三辅之地,蝗虫繁殖迅速,像蚕飞一样密密麻麻地笼罩天空,如雨般倾泻而下。蝗虫吞食雨水飞蚕,千里之间无一片青苗,只剩赤裸的土地。

河南的长官担忧农民的生计,安排人们昼夜捕蝗虫。然而,此时一斗粟价值三百钱,而蝗虫的价值与粟同等。捕蝗虽然劳费不少,但最终却毫无益处,只是让饥饿的人们增加了疲劳。

即使一只蝗虫死去,还会有百千万只蝗虫接踵而至,这又怎能用人力来抵御自然的灾害呢?

我听说古时的良吏借助善政,曾经驱逐过蝗虫,使其离开边境。还有传闻贞观年间,太宗皇帝仰天祈祷,一下吞掉了一只蝗虫。这样,整个国家都蒙受了好运,那年纵然有蝗灾,也不会造成损害。



总结:

诗中描绘了蝗虫灾害席卷的情景,导致饥荒肆虐,人们不得不捕蝗虫来应对。但捕蝗的努力虽然不断,却无济于事,蝗灾依然肆虐。作者反思蝗灾的根本解决之道,不在于人力,而是要依靠善政和天命,才能使蝗虫灾害得到根本的解决。通过古代治蝗的典故,呼应了对时政的批评,寄望于有贤能之君的出现,能够化解灾害,使百姓安居乐业。

注:翻译、赏析非标准答案,仅用作辅助理解。

本文作者白居易介绍:🔈

白居易,字乐天,下邽人。贞元中,擢进士第,补校书郎。元和初,对制策,入等,调盩厔尉、集贤校理,寻召爲翰林学士、左拾遗,拜赞善大夫。以言事贬江州司马,徙忠州刺史。穆宗初,徵爲主客郎中、知制诰,复乞外,历杭、苏二州刺史。文宗立,以秘书监召,迁刑部侍郎。俄移病,除太子宾客分司东都,拜河南尹。开成初,起爲同州刺史,不拜,改太子少傅。会昌初,以刑部尚书致仕。卒赠尚书右仆射,諡曰文。自号醉吟先生,亦称香山居士。与同年元稹酬咏,号元白;与刘禹锡酬咏,号刘白。《长庆集》诗二十卷,後集诗十七卷,别集补遗二卷,今编诗三十九卷。 白居易字乐... 查看更多>>

白居易的诗:

相关诗词:

捕蝗 (bǔ huáng)

朝代:宋    作者: 郑獬

翁妪妇子相催行,官遣捕蝗赤日里。
蝗满田中不见田,穗头栉栉如排指。
凿坑篝火齐声驱,腹饱翅短飞不起。
囊提籝负输入官,换官仓粟能得几。
虽然捕得一斗蝗,又生百斗新蝗子。
只应食尽田中禾,饿杀农夫方始死。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

王梦得捕蝗二首 其一 (wáng mèng dé bǔ huáng èr shǒu qí yī)

朝代:宋    作者: 章甫

相逢每叹俱飘流,尊酒作意同新秋。
蝗虫日来复满野,府帖夜下还呼舟。
江天尚黑客骑马,草露未曦人牧牛。
路长遥想兀残梦,家在风烟兰杜洲。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

记蝗 (jì huáng)

朝代:宋    作者: 汪炎昶

饥疫灾方息,飞蝗又作群。
搅空吹密雪,障日度轻云。
濒死欣才脱,偷生骇乍闻。
分官严捕瘗,吏卒日纷纷。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

仓檄出惠阳督诸邑捕蝗 (cāng xí chū huì yáng dū zhū yì bǔ huáng)

朝代:宋    作者: 陈元晋

古来传说驱蝗法,近岁惊闻田有蝗。
无耐吏饕甘地恶,何辜民病重天殃。
秋风要满扶犁望,夏日宁辞走檄忙。
高廪更令无雀鼠,使星尸祝几炉香。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

次韵杨宰捕蝗宿兑岩四首 其二 (cì yùn yáng zǎi bǔ huáng sù duì yán sì shǒu qí èr)

朝代:宋    作者: 陈造

旱蝗蔽土翳云空,遥想驱驰逐转蓬。
端坐頼君酬一饱,老顔可讳发慙红。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

次韵杨宰捕蝗宿兑岩四首 其一 (cì yùn yáng zǎi bǔ huáng sù duì yán sì shǒu qí yī)

朝代:宋    作者: 陈造

归来闻道颇休闲,蝗事今随暑气残。
我欲一樽供软脚,还能冲雨过苏端。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

梅圣俞诗中有毛长官者今於潜令国华也圣俞没十五年而君犹为令捕蝗至其邑作诗戏之 (méi shèng yú shī zhōng yǒu máo zhǎng guān zhě jīn wū qián lìng guó huá yě shèng yú méi shí wǔ nián ér jūn yóu wèi lìng bǔ huáng zhì qí yì zuò shī xì zhī)

朝代:宋    作者: 苏轼

诗翁憔悴老一官,厌见苜蓿堆青盘。
归来羞涩对妻子,自比鮎鱼缘竹竿。
今君滞留生二毛,饱听衙鼓眠黄紬。
更将嘲笑调朋友,人道猕猴骑土牛。
愿君恰似高常侍,暂为小邑仍刺史。
不愿君为孟浩然,却遭明主放还山。
宦游逢此岁年恶,飞蝗来时半天黑。
羡君封境稻如云,蝗自识人人不识。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

和子仪巡捕蝗 (hé zǐ yí xún bǔ huáng)

朝代:宋    作者: 黄庶

天子辍霖雨,兹来泽东民。
威声先公至,暴攘客四邻。
下车坐无事,惩劝裨秋春。
物价以日减,囷仓饱新陈。
俗愚其何知,蝗来遏公仁。
所至不为灾,群飞乱烟云。
公虑种吾土,且为沴气根。
计丁立捕法,官行劳其勤。
老幼千里眉,朝蹙夕已伸。
我知公之德,由此碑齐人。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

捕蝗至浮云岭山行疲苶有怀子由弟二首 其一 (bǔ huáng zhì fú yún lǐng shān xíng pí nié yǒu huái zǐ yóu dì èr shǒu qí yī)

朝代:宋    作者: 苏轼

西来烟障塞空虚,洒徧秋田雨不如。
新法清平那有此,老身穷苦自招渠。
无人可诉乌衔肉,忆弟难凭犬附书。
自笑迂疏皆此类,区区犹欲理蝗余。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。

和赵郎中捕蝗见寄次韵 (hé zhào láng zhōng bǔ huáng jiàn jì cì yùn)

朝代:宋    作者: 苏轼

麦穗人许长,谷苗牛可没。
天公独何意,忍使蝗虫发。
驱攘着令典,农事安可忽。
我仆既胼胝,我马亦款矻。
飞腾渐云少,筋力亦已竭。
苟无百篇诗,何以醒睡兀。
初如疏畎浍,渐若决澥渤。
往来供十吏,腕脱不容歇。
平生轻妄庸,熟视笑魏勃。
爱君有逸气,诗坛专斩伐。
民病何时休,吏职不可越。
慎毋及世事,向空书咄咄。

仄平仄平平平仄,平仄仄○平仄仄。
○平平仄平平平,○仄仄仄仄平平。
仄仄仄平仄○仄,仄仄○平平仄仄。
仄平平仄平仄○,仄仄平平○仄仄。
平平○仄平平平,仄平仄仄仄平平。
仄平仄仄○○仄,平平平仄仄仄平。
仄平仄平仄平仄,平仄平平○○仄。
仄平平仄仄平平,仄○平仄仄平平。
仄○仄平平仄仄仄仄,仄仄○平平仄仄。
仄○平○平平仄仄平,平平仄平平仄平。
仄平仄仄仄平仄,仄仄平平仄平仄。